انواع بافت
بافت ساده:

در این نوع بافت، نخ ها متناوباً از زیر و روی یکدیگر عبور می‌کنند و در اثر پیوستگی نخ های تار و پود و درگیری آنها با یکدیگر، پارچه ای بافته می‌شود که دارای بیشترین استحکام و استقامت است. زیرا تعداد پیوستگی در نخ های این نوع بافت به مراتب بیش از سایر انواع بافت است.

این نوع بافت که در صنایع نساجی به تافته یا متقال شهرت دارد، هم برای پارچه های سنگ ین و هم برای پارچه های متوسط و سبک مناسب است و موارد مصرف فراوانی نیز دارد که با استفاده از نخ های رنگی فانتزی امکان تولید پارچه های متنوعی با آن وجود دارد. این نوع بافت دارای مشتقات یا مشابهاتی نیز هست و با گسترش دادن بافت تافته در امتدادِ تار و پود (یا در هر دو جهت) می‌توان به بافت های جدیدی دسترسی پیدا کرد. یکی از انواع مشابه بافت ساده، گسترش تار در امتداد تار است که در آن هر نخ تار بیش از یک نخ موج می‌زند و در اصطلاح نساجی به آن ریب تاری گفته می‌شود. همچنین اگر بافت در امتداد پود گسترش یابد، بافتی حاصل می‌شود که در آن موج زدگی نخ های پود بیش از یکی است و آن را اصطلاحاً بافت ریب پودی می‌نامند و با گسترش بافت تافته در هر دو جهت، بافت، چهارخانه ای به دست می‌آید که در آن موج زدگی نخ های تار و پود بیش از یکی است و بافت پاناما نامیده می‌شود.

بافت ریپ تاری :

این نوع بافت که از گسترش بافت تافته (ساده) به طور عمودی حاصل می‌شود، خطوط عرضی را روی پارچه ایجاد می‌نماید و با موج زدگی های مختلف همراه است. در شکل، طرح چند نوع بافت ریب تاری مشاهده می‌شود.

ریب پودی:

این نوع بافت متضاد یا معکوس، بافت ریب تاری است و حاصل گسترش بافت ساده در خطوط افقی است و پارچه ای که با این طرح بافته می‌شود دارای راه های طولی است. شکل زیر دو طرح از این نوع بافت را نشان می‌دهد:

پاناما:

این نوع بافت با گسترش بافت تافته در جهات تاری و پودی به طور توأمان به دست می‌آید و ممکن است منظم یا نامنظم باشد. یعنی امکان مساوی بودن یا غیر مساوی بودن چهارخانه ها به یک اندازه وجود داد. طرح های شماره ی یک و دو پاناما منظم هستند که ۲/۲ و ۳/۳ بافته شده اند و در طرح سه چون چهارخانه ها، با یکدیگر مساوی نیستند و تار و پود نسبت به هم حالت ۳/۲ نامنظم دارند، طرح پانامای نامنظم نامیده می‌شود.

تکرار بافت:

در هر نوع بافتی طرح، روی تعداد معینی تار و پود تکرار می‌شود که در طراحی پارچه، این عمل تکرار بافت نام دارد مثلاً بافت ساده (تافته) روی دو نخ تار و دو نخ پود تکرار می‌شود. با یک طرح پانامای ۲/۲ روی چهار نخ تار و چهار نخ پود تکرار می‌گردد و به همین جهت همیشه باید نخ های مورد استفاده مضربی از نخ های لازم برای یک بافت در هر یک از جهات باشد.

به طور مثال، اگر یک بافت را کامل نشان داده و بخواهیم آن را تکرار کنیم، طرز استفاده از نخ بعدی درست مثل استفاده از اولین نخ خواهد بود و چنانچه تعداد نخ ها مضرب صحیحی از تکرار بافت نباشد، طرح دقیقاً قاب ل اجرا نخواهد بود. ضمناً باید توجه داشت که نقطه ی شروع هر بافت از هر محلی که انتخاب شود، اشکالی ندارد و دو نمونه ی بافته شده که بافندگان آن، نقاط مختلفی از طرح را برای شروع انتخاب کرده اند، اگرچه در شروع با یکدیگر متفاوت است ولی بعد از تکرار طرح ها، حالتی یک شکل خواهد داشت. به طوری که در اشکال بالا مشاهده می‌شود هر چهار طرح، پانامای ۲/۲ است که نقطه ی شروع آنها با یکدیگر فرق دارد و به همین جهت نیز ظاهراً متفاوت با یکدیگر به نظر می‌رسند. در صورتی که در اثر مطابقت با یکدیگر، برابر و به هم شب یه خواهند شد.

بافت سرژه:

در بافت سرژه وضع موج زدن الیاف به گونه ای است که خطوط مایل در عرض پارچه ظاهر می‌شود. در طرح های معمولی، علامت زدن رویِ کاغذ طراحی از سمت چپ پایین شروع شده و به طرف راست کشیده می‌شود. یعنی اگر علامتی روی تار اول قرار گرفت، همان علامت را باید روی تار دوم تکرار کرد. ولی باید به این نکته نیز توجه داشت که نقطه ی شروع روی پود بعدی یک پود بالاتر از پود قبلی باشد.

بافت های سرژه را نمی‌توان بر روی دو نخ تهیه کرد ولی روی هر تعداد نخ که بیش از دو باشد، می‌توان یک بافت سرژه به وجود آورد. در سرژه های معمولی تعداد نخ تار و پود در یک تکرار بافت با هم برابر است و خطوط مایلی که در اثر استفاده از طرح سرژه روی پارچه تشکیل می‌شود، از هر دو طرف قابل رؤیت است، با این تفاوت که اگر خطوط سرژه در یک روی پارچه از پایین به بالا و از چپ به راست باشد، در روی دیگر، امتداد خطوط از راست به چپ خواهد بود. در طرح های فوق، طرح شماره ی یک روی چهار نخ و طرح شماره ی دو، روی سه نخ تهیه شده و هر کدام یک تکرار کامل بوده و اگر چنانچه همین طرح تکرار شود، خط مایلی با زاویه ی ۴۵ درجه روی پارچه ایجاد می‌شود که حاصل موج زدگی دو نخ است.

بافت سرژه را معمولاً به صورت کسری نشان می‌دهند، که صورت آن نشانه ی رو قرار گرفتن نخ تار و مخرجش نشانه ی زیر قرار گرفتن نخ تار است و طبق یک قرارداد، اعداد صورت نشانه ی پر بودن، چهارخانه های کاغذ طراحی و اعداد مخرج، علامت خالی بودن خانه های کاغذ طراحی است. مثلاً سرژه ی ۵/۳ یعنی ۵ تار، رو و۳ تار، زیر نخ پود قرار گرفته و روی کاغذ طراحی هر تار با ۵ خانه ی پر و ۳ خانه ی خالی نشان داده می‌شود. همین طور معنای بافت سرژه ی ۳/۲ و ۲/۱ عبارت از ۳ خانه ی پر، ۲ خانه ی خالی، و ۲ خانه ی پر و یک خانه ی خالی است.

به طور کلی ساختن هر سرژه با تعداد نخ های معین، تابع یک طریقه ی اصولی است که بر مبنای آن، تکرار بافت را با جمع کردن اعداد صورت و مخرج کسر به دست آورده و تعداد زیر یا رو بودن الیاف تار را معین و یک تکرار بافت را روی کاغذ طراحی مشخص می‌کنند.

سپس روی تار اول علامت گذاشته و تارهای بعدی با فاصله ی یک پود نسبت به تار قبل علامت گذاری می‌شود. بافت هایی که در یک تکرار یک زیر و رو رفتگی داشته باشد مانند سرژه ی ۲/۲ و ۳/۳ و ۴/۲ و مانند آن سرژه ی ساده و بافت هایی که در یک تکرار آن دارای بیش از یک فرورفتگی باشد، سرژه ی (۲ و ۴) / (۲ و ۲) یا (۲ و ۳) / (۱ و ۲) و امثال آن سرژه ی مرکب نامیده می‌شود. بافت سرژه دارای مشتقاتی نیز هست و به طور مثال اگر در طرحی خطوط مایلی در جهت راست یا چپ موجود باشد و حول یک نخ برگشته و عمل سرژه به طور معکوس ادامه یابد، طرحی جناقی ایجاد می‌گردد که در اثر تکرار آن طرحی به شکل زیگزاگ در وسط پارچه به وجود می‌آید.

برگشت بافت سرژه ممکن است حول نخ تار یا نخ پود باشد که مانند شکل های زیر به ترتیب، بافت جناقی تاری و بافت جناقی پودی نامیده می‌شود. بافت لوزی: این نوع بافت در اثر برگشتن یک طرح سرژه حول تار و پود ایجاد می‌شود، به عبارت بهتر، طرح جناقی تاری اگر حول یک نخ پود یا طرح جناقی پودی حول یک نخ تار دَوَران کند، طرح حاصل لوزی شکل خواهد بود که در اصطلاح طراحی الماسی نیز نامیده می‌شود. در اشکال بالا، طرح شماره ی یک نشان دهنده ی استفاده از روش سرژه ی ساده ی ۲/۲ و طرح شماره ی ۲ نمونه ای از بافت سرژه ی مرکب (۱و ۳) / (۱و ۱) است.

بافتهای سنتی

بافت گلیم