رودوزی به آن دسته از صنایع ‌ دستی گفته‌ می‌شود که طی آن طرح‌ها و نقوش سنتی با ابزاری ساده نظیر سوزن، قلاب و ... با بهره‌گیری از انواع نخ‌های رنگین یا فلزی و یا با افزودن اشیاء تزئینی بر روی پارچه‌های بدون نقش به وجود‌ می‌آید. مانند سوزن‌دوزی، قلاب‌دوزی، ملیله‌دوزی، خامه‌دوزی، خوس‌دوزی، گل ابتون‌دوزی، پته ‌دوزی و ... به محصولاتی که با کمک میل و قلاب و نظایر آن با الیاف طبیعی تولید‌ می‌شود « بافت نی»‌ می‌گویند. مانند دستکش، کلاه، جوراب، شال، روسری و ....

شیوه‌های تزئین روی لباس، چرم و پارچه در ایران سابقه‌ای چند هزار ساله دارد. رودوزی‌های ایران انواع و اقسامی دارد که مهمترین آنها را‌ می‌توان به شرح زیر بیان نمود:

۱. گروهی از سوزن‌دوزی‌ها در اثر پرکاری، زمینه آن مشخص نبوده و دوخت‌های الوان موجب پیدایش زمینه‌ی تازه‌ای پر از نقش و نگار‌ می‌گردد. مانند بخارادوزی، نقش‌دوزی، قلاب‌دوزی، بعضی از انواع پته‌دوزی، سلسله‌دوزی، ممقان‌دوزی، بلوچ‌دوزی و کردی‌دوزی.

۲. دسته دیگر از سوزن‌دوزی‌ها هستند که قسمتی از زمینه را توسط دوخت پر نموده و زمینه را به رنگ اصلی خود باقی‌ می‌گذارند، مانند ابریشم‌دوزی، خامه‌دوزی، قیطان‌دوزی، مضاعف‌دوزی.

۳. گروه سوم سوزن‌دوزی‌هایی هستند که با جابه‌جا کردن و بیرون آوردن تارها و پودها صورت‌ می‌گیرد، مانند سکمه‌دوزی اصفهان و شبکه‌دوزی.

۴. رودوزی‌ها با استفاده از افزودنی‌های تزئینی: در این رودوزی‌ها نخ‌های فلزی زینت‌بخش زمینه‌ی پارچه‌ می‌باشند و به پارچه جلوه‌ی دیگری‌ می‌دهند مانند گلابتون‌دوزی، ده یک‌دوزی، نقده‌دوزی، سرمه‌دوزی، ملیله‌دوزی و گلابتون‌دوزی.

۵- این گروه شامل سوزن‌دوزی‌هایی‌ می‌شود که سوزن و قلاب در نقش‌آفرینی روی زمینه نقشی ندارند، بلکه با گذراندن نخ‌های فلزی مثل نخ نقره از میان تار و پود و شکل دادن به وسیله‌ی دست اشکال مورد نظر پدیدار‌ می‌گردد، مانند خوس‌دوزی و بعضی از انواع نقده‌دوزی.

۶. رودوزی‌های تلفیقی که در این دسته از سوزن‌دوزی‌ها نخ و سوزن به تنهایی در نقش‌آفرینی و تزئین روی پارچه موثر نیستند. مانند پولک‌دوزی، سکه‌دوزی، یراق‌دوزی، مرواریددوزی، منجوق‌دوزی، سنگ ‌دوزی، زغره‌دوزی، مرصع‌دوزی و پیله‌دوزی. در این دسته از دوخت‌ها گاهی از پنبه‌دوزی نیز استفاده‌ می‌شود.

انواع سوزن‌دوزی‌های رایج در ایران به این شرح‌ می‌باشند: نقش‌دوزی، ابریشم‌دوزی، آجیده‌دوزی، لندره یا تکه‌دوزی، قلاب‌دوزی ساده، گلابتون‌دوزی روی پارچه یا خاتمی، نقده‌دوزی روی پارچه، نقده‌دوزی روی تور یا خوس‌دوزی، گلابتون‌دوزی روی تور، ده یک‌دوزی، پته‌دوزی یا سلسله‌دوزی یا فطه‌دوزی، پولک‌دوزی، مرواریددوزی، منجوق‌دوزی، سرمه‌دوزی خطی، سرمه‌دوزی نقشی، گبری‌دوزی یا زردشتی‌دوزی، شمسه‌دوزی، مرصع‌دوزی، یراق‌دوزی، آئینه‌دوزی، بادبزن بمپور، دگمه‌دوزی، خامه‌دوزی سیستان، متن‌دوزی، ممقان‌دوزی، یراق‌دوزی، قلاب‌دوزی مشهد ، قلاب‌دوزی شیوه ضخیم‌دوزی، قلاب‌دوزی شیوه معرق‌دوزی، تسمه‌دوزی، چشمه‌دوزی، سکمه‌دوزی، اشرفی‌دوزی، برودری‌دوزی یا ایلگه‌دوزی، بخارادوزی، مضاعف‌دوزی، بندری‌دوزی، کتیبه ‌دوزی، گلاب‌دوزی بندرعباس ، شرابه‌دوزی یا آویز دوزی، صدف‌دوزی، لچک‌دوزی، منگوله‌دوزی، دوخت لانه زنبوری، سیاه‌دوزی ترکمن، بلوچ‌دوزی، ظریف‌دوزی، ترکمن‌دوزی، بیلش‌دوزی، قزاق‌دوزی، پریواردوزی، نگاره‌دوزی، خانه‌دوزی با نقش چهارخانه، شرفه‌دوزی، ملیله‌دوزی و سرمه‌دوزی، برجسته‌دوزی، زرک‌دوزی، دوردوزی، تگرگ‌دوزی، برگ‌دوزی، جرقه‌دوزی، زناردوزی، لمه‌دوزی، یراق‌دوزی با سرمه، قیطان‌دوزی، سجاف‌دوزی، مغزی‌دوزی، حاشیه‌دوزی، فتیله‌دوزی، تفرشی‌دوزی (سوزن تفرشی)، ابریشم‌دوزی نقش زری، توربافی با سوزن، مخمل‌دوزی، درویش‌دوزی، سایه‌دوزی، بوکله‌دوزی، گلیم ‌دوزی، مخمل‌دوزی روی تور، گوشه‌دوزی، تاردوزی، تن‌دوزی، کم‌دوزی، شک‌بافی و نوار شک‌دوزی، فلز‌دوزی، بادله‌دوزی، لایه‌دوزی، ژوردوزی، سکمه نقده‌دوزی، شماره‌دوزی، سنگ‌دوزی، اشک‌دوزی، گندمی‌دوزی، پیله‌دوزی، ابریشم خام‌دوزی، تخمک‌دوزی، منجوق‌بافی با سوزن، (سبک گلیم)، منجوق‌بافی یک سوزنه (توردوزی)، مرواریدبافی دوسوزنه، مرواریدبافی چند سوزنه، زمینه‌دوزی اصفهان، رنسانس‌دوزی، چهل تکه‌دوزی یا خاتمی‌دوزی، منگوله‌دوزی.

از برخی از رودوزی‌های عنوان شده تنها نامی باقی مانده است و دیگر دوخته نمی‌شوند و هم‌اکنون به فراموشی سپرده شده‌اند و یا در حال فراموش شدن هستند. در زیر به بخشی از رودوزی‌هایی پرداخته‌ می‌شود که هنوز در برخی نقاط کشورمان دوخته‌ می‌شوند و بیشترین کاربرد را دارند.

با تشکر از سایت هنر یاب