شهر کرمان با وجود تهاجمات و لطمات زیادی که از حمله‌ی مغول‌ها، تیموریان و تهاجم آغا محمدخان قاجار ديده، همواره کانون حفظ و نگهداری میراث‌های فرهنگ ی و هنرهای بومی بوده و هزاران سال است که مردم سخت‌کوش این منطقه در کنار فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به تهیه و تولید انواع فرآورده‌های صنایع ‌ دستی نیز مشغولند. در این میان‌ می‌توان به شهرت جهانگیر این شهر در قالی‌بافی، شال‌بافی، ترمه‌بافی و پته ‌دوزی اشاره کرد.

پته‌دوزی که ریشه در تاریخ و گذشته‌ی فرهنگی کرمان دارد و هم‌اینک تولید آن در کرمان، سیرجان و رفسنجان رایج است همانند سایر رشته‌های صنایع‌دستی سابقه‌ی تولید مشخصی ندارد و هر یک از دست‌اندرکاران پیدایی آن را به یکی از افسانه‌های بومی مرت بط ‌ می‌سازند و متأسفانه به دلیل آسیب‌پذیری منسوجات در برابر عوامل جوی، در موزه‌های داخلی و خارجی نیز نمونه‌هایی از پته که بتواند راهگشایمان به کشف سابقه‌ی این هنر- صنعت باشد وجود ندارد. قدیمی‌ترین قطعه پته‌ای که هم‌اکنون یافت می‌شود روپوش مقبره‌ی شاه نعمت‌اله ولی در ماهان کرمان است.

پته‌دوزی نوعی از رودوزی‌های ایرانی است که طی آن تمام سطح پارچه به وسیله‌ی بخیه‌های نخی رنگین پوشیده می‌شود و هنرمندانی که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه‌دار هستند با کمک سوزن، نقوشی ذهنی را که ملهم از پندارها و بینش‌های شخصی‌شان است بر زمینه پارچه‌ی پشم ی ضخیمی به نام عریض‌ می‌نشانند.

عریض که در گذشته از آن برای دوخت دامن، کت و پالتو نیز استفاده می‌شد، پارچه‌ای دستباف است که به وسیله‌ی دستگاه‌های بافندگی چوبی تولید می‌شد. ولی در سال‌های اخیر دستگاه‌های چوبی جای خود را به دستگاه‌های تک فاز برقی دادند و پس از آن نیز تدریجاً بافته‌های کارخانه‌ای جانشین عریض‌های دستباف شده و هم‌اکنون پته‌های استان کرمان را بیشتر این گونه پارچه‌های کارخانه‌ای تشکیل می‌دهند.

ریس که معمولاً در رنگ‌های عنابی، مشکی، سبز روشن، سبز تیره، زرد، نارنجی، قرمز، آبی تیره، سبز ماشی، لاکی و ... مورد استفاده پته‌دوزان قرار‌ می‌گیرد نوعی نخ پشمی دستریس یا ریسیده شده به وسیله‌ی ماشین است که میزان مصرف آن به نسبت نوع نقش و ضخامت یا نازکی نخ مورد مصرف متفاوت‌ است. ولی به طور متوسط رودوزی هر متر پته به حدود ۳۷۵ تا ۴۰۰ گرم نخ احتياج دارد.

برای تهیه‌ی یک قطعه پته‌دوزی شده ابتدا عریض را به ابعاد لازم بریده و سپس آن را به دست طراح‌ می‌سپارند و شیوه‌ی کار نیز به این صورت است که زنان پته‌دوز خود مستقیماً به طراح مراجعه نمی‌کنند و فروشندگان مواد اولیه‌ی پته معمولاً مقدار زیادی عریض بریده و طراحی شده در اختیار دارند که به صورت آماده به سوزن‌دوزان‌ می‌فروشند.

در مرحله‌ی طراحی، ابتدا طرح روی کاغذ کالک ترسیم‌ می‌شود و پس از آن خطوط طرح را به طور متناسب با سوزن سوراخ کرده و سپس بر روی عریض مورد نظر منطبق‌ می‌سازند و روی آن پودر گچ یا خاکه‌ی زغال‌ می‌ریزند (گرته‌زنی) (برای پارچه‌های تیره از خاک گچ و برای پارچه‌های روشن از خاک زغال استفاده‌ می‌شود) سپس نقاط مشخص شده را با قلم و مرکب چین روی پارچه مشخص‌ می‌سازند. پس از طراحی، انتخاب نخ و رنگ مطرح است. رنگ‌های روشن ظرف سال‌های اخیر به پته‌دوزی راه یافته و رنگ‌های اصیل اغلب تیره است.

از آنجا که طرح‌های پته نه شلوغ است و نه هندسی رنگ‌های روشن چندان جاذبه‌ای به محصول نمی‌دهد و تیره بودن رنگ‌ها ارتباط نقوش را منطقی‌تر و قابل قبول‌تر‌ می‌سازد. پس از انتخاب و تهیه‌ی نخ، پته‌دوز ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن‌ می‌زند. این مرحله به دلیل آنکه نقوش به طور خطی دوخته‌ می‌شود به مرحله‌ی ساق‌دوزی معروف است. سپس داخل نقوش و متن با اسلوب خاص سوزن‌دوزی و پر‌ می‌شود. که این قسمت را اصطلاحاً آب‌دوزی یا متن‌دوزی‌ می‌گویند. مرحله‌ی سوم که یکی از مهمترین مراحل پته‌دوزی‌ است مرحله برگ‌دوزی و سایه زدن با نخ پیرامون گل‌ها و نقش‌ها است. برگ‌دوزی معمولاً در اطراف حاشیه و به صورت زیگزاگ انجام‌ می‌شود و آنرا پتک‌دوزی نیز‌ می‌نامند (پتک در زبان محلی به معنی جوانه است).

پس از اتمام دوخت پته را شسته و با کمک دستگاه مخصوصی بنام نورد اتو زده و آماده‌ی فروش‌ می‌کنند. در حال حاضر پته‌دوزی بر روی سجاده، جا قرآنی، پرده، رویه کوسن، زیر لیوانی، رومیزی، سوزنی، بقچه و... انجام می‌شود.

با تشکر از سایت هنریاب